Zabytkowe cmentarze z kwaterami wojennymi (1914-18)

Dodano: 2012-11-02 13:08:37, Aktualizacja: 2012-11-02 13:14:43

Bardzo charakterystycznymi elementami mazurskiego krajobrazu są niewielkie, choć liczne cmentarze położone w niewielkiej odległości od zabudowań.

Do końca II-giej wojny światowej mieszkańcy Mazur mieli w zwyczaju grzebanie zmarłych blisko swoich domostw, przez co każda osada miała w swoich granicach co najmniej jeden cmentarz. Po wojnie były one sukcesywnie zamykane i tylko niektóre z nich nadal pełniły swoją rolę. W związku z tym, że w efekcie działań wojennych i ich następstw, większość rdzennej ludności tych terenów wyemigrowała, dużo grobów lub nawet całe cmentarze pozostały bez opieki. Dopiero w latach 80-tych XX wieku można było zauważyć pewne działania, które zmierzały do zabezpieczenia przed zupełnym zniszczeniem miejsc pochówków tych, którzy zamieszkiwali tę ziemię przed nami. Dla niektórych cmentarzy było jednak za późno, bo czas nie pozostawił po nich żadnego śladu. Te jednak, które wygrały nierówną walkę z czasem i ludzką ignorancją stanowią dziś ozdobę mazurskiego krajobrazu.

W gminie Ruciane-Nida istnieje kilkadziesiąt takich nekropolii. Wśród nich są cmentarze ewangelickie, prawosławne i mieszane. Na wielu cmentarzach można odnaleźć też kwatery wojenne z okresu I wojny światowej.

Duże wrażenie robi malutki, zagubiony wśród drzew cmentarzyk nad jeziorem Duś w Wojnowie. Leży on w północnej części obejścia klasztornego Starowierów i jest miejscem spoczynku pierwszych, osiedlających się w tym miejscu emigrantów z Rosji oraz ich potomków. Miejsce to sprawia wrażenie ostoi spokoju, które jest wprost idealnym miejscem na zadumę nad przemijaniem czasu.

Cmentarze dla uważnego obserwatora mogą być też skarbnicą wiedzy o ludziach, którzy przed laty zamieszkiwali naszą gminę. Według dokumentacji cmentarza położonego w zachodniej części Nidy sporządzonej przed 30-tu laty, najstarszy nagrobek datowany jest na rok 1916. Jednak w tylnej części tego cmentarza znajduje się pięć grobów żołnierskich z lat 1914-1915. Na krzyżach odczytać można nazwiska, imiona, stopnie wojskowe i przydział służbowy spoczywających tam żołnierzy. Nie ma niestety żadnych wzmianek o tym, jak zmarli i czy wiązało się to w jakikolwiek sposób z działaniami wojennymi. Interesujące jest to, że trzy groby zaopatrzone są w proste krzyże, co wskazuje, że spoczywają tam żołnierze niemieccy, dwa zaś zaokrąglone, gdyż pod nimi spoczywają żołnierze rosyjscy.

Kwatery wojenne z I wojny światowej odnaleźć można także poza cmentarzami. Jedna z nich znajduje się tuż obok drogi do Hotelu Nidzkiego i linii kolejowej Olsztyn - Pisz, na skraju lasu. Spoczywa w niej czterech żołnierzy rosyjskich.

Cmentarze wojenne na terenie Prus Wschodnich urządzane były według instrukcji z 1918, w której szczególny nacisk kładziono na harmonijne wpisanie cmentarzy w otaczający krajobraz. Zalecano stosowanie miejscowych materiałów do budowy nagrobków, prostych form oraz równe traktowanie poległych żołnierzy niemieckich i rosyjskich, co było wyrazem szacunku dla poległych żołnierzy, walczących w imieniu Ojczyzny.

Miejscowa ludność coraz częściej otacza opieką te jeszcze do niedawna zapomniane groby. Jest to widoczne zwłaszcza w okresie Święta Zmarłych. W ten sposób wyrażają swój szacunek do ludzi, którzy mieszkali tu przed nimi, a także nadzieję, że w przyszłości ich groby będą również szanowane.

Marek Kaczmarczyk

« powrót do listy